Γλώσσες

ΑΡΘΡΑ & ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

A  A  A +
Πίσω
Νέες νομοθετικές ρυθμίσεις για την ασφάλεια των τροφίμων
Νέες νομοθετικές ρυθμίσεις για την ασφάλεια των τροφίμων

Με το νόμο Ν.4235/2014 που ψηφίστηκε πρόσφατα στη Βουλή, καθιερώνεται ενιαίο πλέον κυρωτικό σύστημα για τα τρόφιμα, επικαιροποιημένο, αποτρεπτικό και αναλογικό, που επιφέρει απλούστευση των διαδικασιών ώστε να είναι άμεσα εφαρμόσιμο. Είναι γεγονός ότι στον τομέα της ασφάλειας τροφίμων στη χώρα μας επικρατεί αρκετά δαιδαλώδης κατάσταση αναφορικά με το ποιες και πόσες Αρχές ελέγχουν τα τρόφιμα, ποια νομοθεσία εφαρμόζεται και ποιες και τι είδους κυρώσεις επιβάλλονται στους παραβάτες. Ο νόμος Ν.4235/2014 που ψηφίστηκε πρόσφατα στη Βουλή, καθιερώνει ένα ενιαίο πλέον κυρωτικό σύστημα για τα τρόφιμα, που μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα από τις σχετικές με τα τρόφιμα επιχειρήσεις.Με τον ίδιο πολυνόμο του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ρυθμίζονται και άλλα σημαντικά θέματα αγροτικής πολιτικής και αγοράς των τροφίμων (θεσμοθέτηση Αγορών Παραγωγών, ρυθμίσεις για τους μη συνεπείς εμπόρους κ.λπ.) και καθιερώνεται σύστημα ελέγχων και κυρώσεων για τα τρόφιμα, τις ζωοτροφές, την υγεία και προστασία των ζώων, καθώς επίσης και τη διαχείριση των ζωικών υποπροϊόντων και των παραγώγων προϊόντων. Από το σύνολο του πολυνόμου, στο παρόν άρθρο θα αναφερθούμε σε αυτά που κυρίως ενδιαφέρουν τους επιχειρηματίες της Μαζικής Εστίασης. Με το νέο νόμο τροποποιούνται κατ’ αρχήν οι ορισμοί για τα τρόφιμα που ίσχυαν μέχρι σήμερα με βάση κοινή υπουργική απόφαση του 2006 (ΚΥΑ 15523/2006). Παρακάτω, οι ορισμοί αυτοί αναφέρονται στο σύνολό τους μαζί με τις παραπομπές που κάνει ο πολυνόμος στον ισχύοντα Κανονισμό της Ε.Ε. (ΕΚ) 178/2002. 

Μη ασφαλή τρόφιμα

Σύμφωνα με τον νέο πολυνόμο μη ασφαλή είναι τα τρόφιμα που εκτιμώνται ότι είναι:

1) επιβλαβή για την υγεία,

2) ακατάλληλα για ανθρώπινη κατανάλωση.

Στα πρώτα (επιβλαβή) κατατάσσονται όσα:

α) έχουν παθογόνους μικροοργανισμούς ή τοξίνες τους, παράσιτα ή ιούς, με υπερβάσεις των νομοθετημένων ορίων.

β) περιέχουν ουσίες που η παρουσία τους δεν δικαιολογείται από τη φύση του τροφίμου ή ουσίες που περιλαμβάνονται μεν στη συνταγή ή τη μέθοδο παρασκευής, αλλά παρουσιάζουν συγκεντρώσεις που υπερβαίνουν τα ανώτατα νομοθετημένα όρια (λ.χ. συντηρητικά) ή ουσίες που υφίστανται ως αποτέλεσμα μόλυνσης από το περιβάλλον.

γ) έχουν κατάλοιπα κτηνιατρικών φαρμάκων και φυτοφαρμάκων,

δ) περιέχουν ξένα σώματα και δημιουργούν άμεσες επιπτώσεις στην υγεία του καταναλωτή (λ.χ ύπαρξη μικροαντικειμένων, τεμαχίων πλαστικού, γυαλιού, μέταλλου, ξύλου κ.λπ.).

ε) δεν δηλώνεται –ενώ επιβάλλεται- ότι περιέχουν αλλεργιογόνες ουσίες που αποτελούν συστατικά τους είτε βρίσκονται σε αυτά, λόγω διασταυρούμενης επιμόλυνσης.

στ) δεν αναγράφουν τις προβλεπόμενες υποχρεωτικές προειδοποιητικές ενδείξεις για την υγεία των καταναλωτών.

ζ) έχουν προκαλέσει τροφολοίμωξη ή τοξίνωση που επιβεβαιώθηκε εργαστηριακά.

η) είναι μη εγκεκριμένα νέα ή γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα

θ) έχουν υποβληθεί σε επεξεργασία με ιοντίζουσες ακτινοβολίες κατά παράβαση των σχετικών διατάξεων ασφαλείας.

Ποια τρόφιμα και πότε χαρακτηρίζονται ακατάλληλα;

Ένα τρόφιμο χαρακτηρίζεται ακατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση (ένα παρασκεύασμα καταστήματος ψητοπωλείου που προορίζεται για άμεση κατανάλωση όπως λ.χ. ένα ψημένο κρεατοσκεύασμα) όταν είναι μολυσμένο από ξένες ουσίες και διάφορους παράγοντες, όταν επέλθει η σήψη του, όταν αλλοιωθεί ή αποσυντεθεί.

Ποια τρόφιμα και πότε χαρακτηρίζονται μη κανονικά;

Στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται:

α) τα τρόφιμα που δεν είναι σύμφωνα ή παρουσιάζουν βασικές αποκλίσεις από τις προδιαγραφές ποιότητας όταν αυτές καθορίζονται για τα συγκεκριμένα τρόφιμα από την εθνική ή ευρωπαϊκή νομοθεσία

β) τα μη κανονικά τρόφιμα ως προς την επισήμανση, παρουσίαση και διαφήμιση

Ποια τρόφιμα και πότε χαρακτηρίζονται νοθευμένα;

Τρόφιμα, στα οποία προστέθηκαν ευτελείς ύλες για κερδοσκοπία ή για καλύτερη εμφάνιση των προϊόντων στην οποία δεν ανταποκρίνονται πραγματικά.

Επιβλαβή τρόφιμα

Η έννοια του επιβλαβούς για την υγεία τροφίμου σχετίζεται σύμφωνα με  το νόμο με την πιθανότητα πρόκλησης βλάβης στην ανθρώπινη υγεία. Αυτό σημαίνει ότι προκειμένου να καθοριστεί εάν είναι επιβλαβές πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι πιθανές σωρευτικές τοξικές συνέπειες και οι ιδιαίτερες ευαισθησίες συγκεκριμένης κατηγορίας καταναλωτών όπως πχ αλλεργικοί και διαβητικοί. Προκειμένου επίσης να αποφασιστεί ότι ένα τρόφιμο είναι μη ασφαλές, επιβάλλεται να λαμβάνονται υπόψη οι κανονικές συνθήκες χρήσης του τροφίμου από τους πελάτες, καθώς και οι πληροφορίες που παρέχονται από το κατάστημα σε αυτούς, συμπεριλαμβανομένων αυτών που αναγράφονται στη συσκευασία ή άλλων γενικών πληροφοριών που δίδονται σχετικά με την αποφυγή συγκεκριμένων αρνητικών συνεπειών. Δεν είναι δυνατό πχ να χαρακτηριστεί ένα τρόφιμο επιβλαβές όταν δημιουργήσει επιπτώσεις σε πελάτη από υπερβολική κατανάλωση ή δημιουργήσει τροφολοίμωξη επειδή επιμολύνθηκε λόγω μη σωστής συντήρησής του από αυτόν, ενώ κάτι τέτοιο συστήνεται στη συσκευασία (λ.χ. να διατηρείται σε ορισμένη θερμοκρασία, να καταναλώνεται άμεσα κτλ).

Έλεγχοι και αρμόδιες αρχές

Οι Αρχές που καθορίζονται ως αρμόδιες για τον «επίσημο έλεγχο των τροφίμων» και την εφαρμογή του κυρωτικού νόμου είναι το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και ο ΕΦΕΤ (κεντρικές Αρχές που συντονίζουν τους ελέγχους) καθώς και οι Περιφερειακές Υπηρεσίες στις οποίες οι κεντρικές Αρχές αναθέτουν τους ελέγχους στη βάση αποφάσεων ή πρωτοκόλλων συνεργασίας. Τέτοιες Αρχές είναι οι κατά τόπους Δ/νσεις Κτηνιατρικής και Γεωργικής Ανάπτυξης, οι Δ/νσεις Δημόσιας Υγείας και οι Δ/νσεις Ανάπτυξης/Τμήματα Εμπορίου των Περιφερειακών Ενοτήτων της Χώρας.

Όταν οι ελεγκτικές Αρχές διαπιστώνουν κατά τους ελέγχους μη συμμορφώσεις με τη νομοθεσία αλλά αποκλίσεις που δεν δημιουργούν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία, λαμβάνουν κατ’ αρχήν υπ’ όψη το ιστορικό του καταστήματος (δηλαδή εάν έχει στο παρελθόν υποπέσει σε αδικήματα κτλ) και διατυπώνουν γραπτώς προς τον υπεύθυνο συστάσεις συμμόρφωσης, επιβάλλουν συγκεκριμένες διορθωτικές ενέργειες και ορίζουν συγκεκριμένη χρονική προθεσμία αποκατάστασης προγραμματίζοντας επανέλεγχο.

Επανέλεγχος

Κατά τον επανέλεγχο που διενεργείται με βάση τις παρατηρήσεις του αρχικού ελέγχου, εάν διαπιστωθεί η μη συμμόρφωση της επιχείρησης ή από το ιστορικό προκύπτει ότι η επιχείρηση είναι υπότροπη σε συγκεκριμένες παραβάσεις με αποτέλεσμα να θέτει σε άμεσο κίνδυνο την υγεία των πελατών, επιβάλλονται διοικητικά μέτρα και γίνεται εισήγηση στις αρμόδιες εισαγγελικές Αρχές για την επιβολή ποινικών κυρώσεων.

Διοικητικές κυρώσεις

Οι κυρώσεις που επιβάλλονται σχετίζονται με τη φύση των παραβάσεων, το ιστορικό του καταστήματος (αποτελέσματα προηγούμενων ελέγχων, συμμορφώσεις κτλ) και το μέγεθος της επιχείρησης (δυναμικότητα, αριθμός πελατών κτλ).

Έτσι, ανάλογα με την περίπτωση και σε ό,τι αφορά τις επιχειρήσεις Μαζικής Εστίασης, οι Αρχές μπορεί να επιβάλλουν:

• Περιορισμούς ή απαγόρευση διάθεσης συγκεκριμένου τροφίμου (λ.χ. παρασκευασμένο και αναθερμαινόμενο φαγητό, σε επιχείρηση Μαζικής Εστίασης πλήρους γεύματος «Ψητοπωλείο-Εστιατόριο», που είναι υπότροπη σε παραβάσεις που αφορούν λανθασμένες πρακτικές στο τμήμα έτοιμου φαγητού. 

• Αναστολή λειτουργίας καταστήματος – ανάκληση αδείας.

• Απαγόρευση χρήσης τροφίμων για διάθεση από το κατάστημα για κατανάλωση, με ταυτόχρονη χορήγηση έγκρισης για χρήση των τροφίμων για άλλο σκοπό (μεταποίηση, ζωοτροφές κ.τλ).

• Προσωρινή αναστολή ή ανάκληση αδείας κυκλοφορίας οχήματος μεταφοράς ή διανομής τροφίμων, όταν οι παραβάσεις σχετίζονται άμεσα με αυτό.

Κατάσχεση τροφίμων

Τα «μη ασφαλή» χαρακτηριζόμενα με βάση τους παραπάνω ορισμούς ως «ακατάλληλα» ή «επιβλαβή» τρόφιμα κατάσχονται από τις ελεγκτικές Αρχές με βάση ειδική έκθεση.

Κατάσχονται επίσης τα τρόφιμα που έχει παρέλθει η ημερομηνία που προβλέπεται επί της συσκευασίας τους για κατανάλωση («ημερομηνία λήξης»). Επί της διαδικασίας κατάσχεσης, προβλέπεται η δυνατότητα υποβολής ένστασης. Εάν δεν υποβληθεί ένσταση, ή εάν η υποβαλλόμενη ένσταση απορρίπτεται, τα τρόφιμα καταστρέφονται ή υποβάλλονται σε εξυγίανση εφόσον αυτό είναι δυνατό ή λαμβάνεται απόφαση για άλλη χρήση τους από την Αρχή που διενέργησε την κατάσχεση σε συμφωνία με τον υπεύθυνο. Δεν προβλέπεται η δυνατότητα επιβολής ένστασης όταν πρόκειται περί μικρών ποσοτήτων τροφίμων (ως 25 κιλά ή εμπορικής αξίας κάτω των 2.000 ευρώ).

Προσωρινή αναστολή λειτουργίας καταστήματος προτείνεται από τις αρμόδιες Αρχές όταν:

• διαπιστώνεται σε μια επιχείρηση ότι προβαίνει σε παραβάσεις ή παραλήψεις που δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία

• δεν συμμορφώνεται με τις συστάσεις των Αρχών.

Η προσωρινή αναστολή της λειτουργίας γίνεται με σκοπό τη συμμόρφωση της επιχείρησης με τις συστάσεις των Αρχών εντός ταχθείσας προθεσμίας και όταν οι επιβαλλόμενες διορθωτικές ενέργειες είναι εφικτό να εκτελεσθούν. Στις περιπτώσεις, όμως, που υπάρχουν τεχνικές ή άλλης μορφής αδυναμίες συμμόρφωσης, προβλέπεται η οριστική ανάκληση αδείας και η παύση λειτουργίας της επιχείρησης.

Διοικητικά πρόστιμα

Παράλληλα με τα παραπάνω διοικητικά μέτρα, ο νόμος προβλέπει την επιβολή διοικητικών προστίμων που επιβάλλονται από τις αρμόδιες Αρχές στις περιπτώσεις  μη συμμόρφωσης με τη νομοθεσία. Με σκοπό τα επιβαλλόμενα πρόστιμα να λειτουργούν με αποτρεπτικό, αποτελεσματικό και αναλογικό τρόπο, καθιερώνονται κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη από τις Αρχές προκειμένου να αποφασίζουν το ύψος των προστίμων. Τα κριτήρια αυτά σχετίζονται με:

• Τον βαθμό του κινδύνου που προκαλείται για τη δημόσια υγεία

• Τον αριθμό των πολλαπλών παραβάσεων μιας επιχείρησης

• Το μέγεθος της επιχείρησης (δυναμικότητα, αριθμός πελατών, κατανάλωση κ.λπ.)

• Την ενδεχόμενη υποτροπή σε ίδιες παραβάσεις κατά το διάστημα των 3 τελευταίων ετών λειτουργίας της επιχείρησης.

Φυσικά στις περιπτώσεις επιβολής προστίμων, προβλέπεται η επιβολή ενστάσεων στην αρμόδια Αρχή, όταν υπάρχουν βάσιμες αντιρρήσεις από πλευράς της επιχείρησης. Όλες οι παραπάνω δυσμενείς για τις επιχειρήσεις επιπτώσεις που ο νέος πολυνόμος προβλέπει στις περιπτώσεις μη συμμόρφωσης και διάθεσης μη ασφαλών τροφίμων, πρέπει να επιβάλλονται με τον ίδιο τρόπο και διαδικασία από όλες τις Αρχές που διενεργούν ελέγχους.

Δέσμευση τροφίμων

Η διαδικασία της δέσμευσης τροφίμων επιβάλλεται με ειδική έκθεση αρμοδίων οργάνων των Αρχών, στις εξής περιπτώσεις:

◗ Όταν διαπιστώνονται τρόφιμα νοθευμένα αλλά δεν προκύπτει θέμα ασφάλειάς τους.

◗ Όταν διαπιστώνεται διάθεση «μη κανονικών» τροφίμων λόγω παραπλάνησης των πελατών με ψευδή διαφήμιση ή παρουσίαση.

◗ Τυποποιημένα τρόφιμα ξένης προέλευσης που δεν φέρουν ενδείξεις στην Ελληνική γλώσσα.

◗ Τρόφιμα των οποίων η ασφάλεια δεν είναι δυνατό να εκτιμηθεί αν δεν γίνει εργαστηριακός έλεγχος.

Με τη δέσμευση των τροφίμων και επειδή από την διάθεση αυτών δεν απειλείται άμεσα η δημόσια υγεία, δίδεται η δυνατότητα στον επιχειρηματία να υποβάλλει ένσταση στην Υπηρεσία που διενέργησε τον έλεγχο. Εάν η ένσταση γίνει αποδεκτή, τα τρόφιμα αποδεσμεύονται. Σε αντίθετη περίπτωση, τα τρόφιμα καταστρέφονται ή μπορεί να δίδεται έγκριση για αλλαγή της χρήσης τους.

Άρθρο του Σοφοκλή Κουρτίδη, Επόπτη Δημόσιας Υγείας

Από το τεύχος 53 (Μάιος/Ιούνιος 2014) του περιοδικού ΨΗΤΟ.